Tân chủ tịch ngân hàng TMCP Bưu điện Liên Việt (LienVietPostBank) – Nguyễn Đình Thắng, biệt danh trong giới công nghệ thông tin (CNTT) là “Thắng Hồng Cơ”, có một lịch sử dày đặc liên quan đến lĩnh vực công nghệ thông tin.
Khởi nghiệp với công ty Tin học và Thương mại Hồng Cơ từ 1993, trở thành thương hiệu luôn dẫn đầu trong lĩnh vực CNTT, tham gia thành lập nhiều công ty trong lĩnh vực xây dựng, đầu tư tài chính, du lịch, giáo dục đào tạo, fintech, làm Chủ tịch HĐQT 12 doanh nghiệp… Sức nghĩ, sức làm việc của ông quả là hiếm có.
Là tác giả của giải pháp thẻ phi vật lý Ví Việt, phương tiện thanh toán online không dùng tiền mặt đầu tiên của ngành ngân hàng, chỉ sau 18 tháng, Ví Việt đã có 2,1 triệu người sử dụng và hơn 18.000 điểm chấp nhận thanh toán, triển khai nhiều dịch vụ thanh toán và kết nối với 35 ngân hàng… Ví Việt đã được cộng đồng trong nước và quốc tế đánh giá cao.
Gặp ông những ngày cuối năm, tại nơi ông khởi nghiệp đầu tiên – công ty Hồng Cơ, nằm trên đường Nam Quốc Cang (TP.HCM). Văn phòng làm việc giống như ngôi nhà thứ hai của ông chất đầy sách và những giải thưởng từ các môn thể thao mà ông yêu thích. Ít ai biết, ông chính là cháu nội của ông Nguyễn Đan Quế, chủ bút tờ báo Dân ở Huế, còn mẹ ông năm nay đã 101 tuổi, nhưng vẫn ngồi “chém gió” bằng thơ…
Ví Việt của LienVietPostBank và cuộc mở đầu ngoạn mục ngân hàng làm ví
Muốn làm hệ thống ngân hàng số phải giải quyết được 4 chức năng: chức năng thanh toán, chức năng gửi tiết kiệm, chức năng cho vay, chức năng tư vấn về đầu tư, quản trị tài khoản…
Ông Nguyễn Đình Thắng cho biết khi xác định định danh mình là chủ tài khoản, bạn có thể ngồi bất cứ ở đâu, 24/7 đều có thể xem được tất cả thông tin về tài khoản của mình, khởi tạo được khoản vay nhỏ từ những chứng từ của mình mà không cần đến ngân hàng. Với đối tượng khách vay là doanh nghiệp, ngân hàng số sẽ hỗ trợ rút ngắn thời gian để chuẩn bị hồ sơ, giao dịch với những khoản vay lớn cả trăm tỷ vẫn có thể khởi tạo online được, chỉ đến khâu cuối cùng mới cần lên ngân hàng. Thay vì 10 ngày rút ngắn chỉ còn 1 giờ.
Hiện LienVietPostBank đã làm được ba khâu đầu, thanh toán, gửi tiết kiệm, cho vay, và một phần của khâu thứ tư, đó là tra cứu, quản trị, truy xuất phần tài khoản của khách hàng. Còn khởi tạo đầy đủ một khoản vay lớn thì chưa làm được, vì giấy tờ liên quan đến cho vay còn nhiều quy định rất phức tạp. Riêng công nghệ khởi tạo khoản vay giá khoảng 1 triệu USD trên hệ thống máy tính lớn. Còn trên Mobi thì rất khó. LienVietPostBank đang tính toán áp dụng số đến mức nào. Cho vay đơn giản thì có thể khởi tạo được. Còn cho vay khoản lớn liên quan đến có khi cả trăm thứ giấy tờ, cần thẩm định thực tế tài sản thế chấp, nhất là khi doanh nghiệp thế chấp cả một nhà máy.
Định giá tài sản thế chấp là khâu phức tạp nhất, nhiều khuất tất, gian dối xảy ra cũng ở khâu này… Có những nhà máy chuyên dụng nếu không tiếp tục sử dụng với mục đích cũ thì có khi chỉ là một đống sắt vụn, nhiều lúc máy móc không thể thay thế con người trong định giá, nhất là định giá “sức khỏe” doanh nghiệp…
Các ngân hàng ai cũng ý thức được phải chuyển đổi số, nhưng làm sao thành hiện thực thì vẫn có người ngần ngại.
Về phía ngân hàng chưa sẵn sàng tiếp nhận cái mới. Bên cạnh đó, muốn ứng dụng hệ thống số hóa đòi hỏi nguồn lực về con người, tài chính, nhưng nhiều ngân hàng chưa sẵn sàng vì thiếu nguồn lực.
Ngoài ra, khi hệ thống cũ của họ quá lớn thì sự ứng dụng số rất khó, vừa tốn kém và tiềm ẩn rủi ro lớn. Vì hoạt động ngân hàng là 24/7, không thể dừng lại để thay đổi toàn bộ, ví dụ như việc dùng thẻ rất không an toàn, nhưng hàng tỷ người đang dùng, nên khó dừng ngay được.
Giữa fintech (công ty công nghệ tài chính) và ngân hàng chưa gặp được nhau vì fintech chưa làm ra sản phẩm thực sự phục vụ như ngân hàng. Trên toàn thế giới chưa có một fintech nào có thể vỗ ngực cho rằng đã tạo ra một ngân hàng số hoàn toàn an toàn đưa lên đám mây để làm Digital Banking.
“Vừa rồi, tôi có đi Hàn Quốc, gặp những tập đoàn lớn nhất về công nghệ, họ cũng chưa làm được. Fintech hiện chỉ đóng vai trò hỗ trợ ngân hàng, hàng loạt đồng tiền ảo cũng chết lên chết xuống. Fintech cần thời gian để tìm hiểu ngân hàng, từ đó làm ra các sản phẩm đáp ứng được theo yêu cầu ngân hàng khác nhau tại những quốc gia khác nhau. Phải có bước đệm, thời gian”, ông Thắng nói.
Đề cập đến quản lý Nhà nước, ông Thắng cho rằng thể chế, con người của mình đang đi chậm hơn với tốc độ công nghệ. Nhà nước phải đi trước một bước để mở đường cho công nghệ, nếu không chẳng ai dám làm.
Ban tư vấn Chính phủ đến Ngân hàng Nhà nước phải sớm thay đổi, tránh trường hợp không quản được thì cấm. Không thể dùng pháp lý để ngăn chặn công nghệ, mà phải dùng công nghệ để quản lý công nghệ.Thêm nữa, con người phải sẵn sàng làm chủ công nghệ, tiếp thu được công nghệ mới trong Blockchain (chuỗi khối), AI (trí tuệ nhân tạo).
Nếu tuần tự, phải mất 25 năm để đào tạo con người. Có cách làm tắt là chọn những người giỏi để đào tạo nhanh, mỗi “ông thầy giỏi” Blockchain có thể dạy cho 5 người một thời gian ngắn, sẽ có được 5 người thầy mới để tiếp thu công nghệ, dần tiến tới làm chủ công nghệ.
Thời thế tạo anh hùng, môi trường tạo nhân tài
Từng gặp Jack Ma và những nhà quản trị lớn thế giới, có một điểm chung giữa họ khiến ông đồng cảm nhất là năng lực làm việc và quyết tâm của họ. Họ làm việc rất bài bản, nghĩ dài hơi, trường tồn. Trong khi doanh nghiệp mình thường nghĩ ngắn.
Ví dụ như Jack Ma, trong lịch sử khó có doanh nhân nào có được sự quyết tâm cao như ông, từ học ngoại ngữ cho đến khi xin việc, 30 lần bị từ chối mà ông vẫn không nản chí.
Tuy nhiên, để năng lực và trí tuệ đó phát triển được, theo tôi phụ thuộc rất nhiều vào môi trường sống và kinh doanh. Bill Gates phải có môi trường Mỹ, còn Jack Ma nếu không có sự bảo hộ của Trung Quốc và không gặp thời vận như vậy cũng khó mà thành công, có khi vẫn chỉ là người bán sách. Nhưng chính phủ Trung Quốc đã hỗ trợ rất nhiều cho doanh nghiệp đi lên từ nền tảng công nghệ, cấm Google, cấm Facebook, đúng thời điểm công nghệ phát triển, thì Alibaba mới phát triển được.
“Tôi vẫn đùa với anh Trương Gia Bình (Chủ tịch FPT), nếu Jack Ma mà ở Việt Nam chắc chắn thua Trương Gia Bình, vì Việt Nam cũng có rất nhiều con người có nghị lực, đầu óc, nhưng rất khó phát triển vì môi trường đầu tư, chính sách khác nhau”, ông Thắng chia sẻ.
Sáng tạo thì vô cùng, nhất là thời cách mạng công nghiệp 4.0, nó cào bằng tất cả sự khác biệt về quản trị, giao thương, có tính kế thừa. Ngay tập đoàn lớn cũng phải thay đổi để tiếp cận 4.0. Việt Nam hoàn toàn có thể tham gia cuộc chơi sáng tạo này.
Và Nguyễn Đình Thắng đã phát huy được tinh thần sáng tạo của riêng mình một cách hữu dụng nhất trong mười năm gắn bó với LienVietPostBank. Về LienVietPostBank từ 2007, là một trong những người nằm trong ban trù bị sáng lập, và sau đó nằm trong HĐQT, vì sao một người chuyên về công nghệ như ông lại dấn thân vào ngành ngân hàng?
Ông Thắng cho biết lúc ấy HĐQT yêu cầu phải có một người hiểu biết về CNTT, vì những người sáng lập đã ý thức được CNTT là nền tảng của ngân hàng, nếu CNTT không tốt chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển, và còn gây ra thất thoát.
Mình chơi thân với anh Dương Công Minh (nguyên Chủ tịch LienVietPostbank, nay là Chủ tịch Sacombank), anh Minh đã chủ động rủ mình tham gia cuộc chơi này. Ngày xưa, CNTT chỉ là bán máy cho ngân hàng nhưng khi tôi bước vào LienVietPostBank, chính CNTT lại làm ra những sản phẩm và hiệu quả cho ngân hàng. Tôi thấy mình có đất dụng võ.
Mười năm làm ngân hàng, làm chủ tịch Ban công nghệ, nên buộc tôi phải nghiên cứu cả hai mảng, công nghệ thông tin và công nghệ ngân hàng, hạ tầng, phần mềm, phần cứng, các hệ thống kết nối để quản trị và điều hành, kinh doanh ngân hàng, cùng các quy định về ngân hàng để viết ra quy trình hoạt động, quản lý hoàn chỉnh.
Hiểu hết mọi ngõ ngách của ngân hàng, những góc sâu nhất, “tối” nhất đều phải biết, để viết ra quy trình chung, chuẩn hóa cho mọi người cùng tuân theo, cái gì số hóa được đều phải số hóa hết. Vừa đọc, vừa chỉ đạo, biên tập hơn 500 văn bản pháp quy được ban hành…Nhà nước chỉ cần sửa lại một quy định nào đó, hoặc nội bộ đổi tên một phòng, thì toàn bộ văn bản phải đổi lại hết.
Người phân tích, viết chương trình cho kế toán phải giỏi hơn một người kế toán trưởng, kế toán tổng hợp, kế toán phân tích…Khi hội tụ được cả hai, mọi người lại bảo tôi thôi làm chủ tịch luôn đi, còn ai thay được nữa…(Cười sảng khoái). Cứ đi từng bước như thế thôi cho đến hôm nay.
6 rủi ro ngân hàng cần tránh
Viết ra một phần mềm CNTT rất khác so với viết ra một phần mềm cho ngân hàng, vì ngân hàng là một hoạt động đặc thù, tiềm ẩn nhiều rủi ro.
Đối với các ngành sản xuất dịch vụ thì chu kỳ là Tiền- Hàng- Tiền. Còn ngân hàng thì Tiền- Tiền- Tiền, hệ thống kinh doanh hàng hóa chính là tiền, nên khó nhất làm sao tránh rủi ro, vì nếu xảy ra là dính đến tiền liền, mất là đứt ruột, chết luôn.
Để số hóa, đi vào ngân hàng 4.0 tiềm ẩn rất nhiều rủi ro.Đầu tiên rủi ro về chiến lược, nếu định hướng sai có thể không phát triển được, đi chậm, lùi lại rất nhiều so với ngân hàng khác. Phải có một chiến lược chuẩn mực, đòi hỏi HĐQT và ban tư vấn phải ngồi lại với nhau để xác định rõ tầm nhìn hướng tới cái gì, đối tượng nào, sử dụng hệ thống thế nào…
Rủi ro thứ hai là về công nghệ, chọn sai công nghệ cũng chết, hoặc đầu tư công nghệ không tới bến do tiếc tiền cũng chết. Đáng lẽ phải mua hệ thống phòng ngừa hacker của những hệ thống an toàn nhất thì chỉ mua nửa vời sẽ bị xâm nhập, phá hoại. Hoặc định hướng sai công nghệ, đáng lẽ đi vào ngân hàng số lại đầu tư vào thẻ, mua thật nhiều cây ATM… sẽ có thể làm gián đoạn hoạt động ngân hàng, làm mất tiền, mất uy tín.Rủi ro thứ ba về pháp lý.
Nếu mình đi quá sớm vào công nghệ cao thì nhiều khi các quy định Nhà nước chưa có, hoặc quy định ngân hàng chưa theo kịp, lại áp luật cách đây 10-15 năm bảo mình vi phạm.
Nhiều lúc cũng phải làm chậm lại công nghệ vì rủi ro pháp lý rất nguy hiểm, nhất là với những tập đoàn lớn, gây thiệt hại về con người và tiền của. Nhiều vụ án vừa xảy ra liên quan rất nhiều đến rủi ro về pháp lý.
Thứ tư là rủi ro về thị trường, liên quan đến khủng hoảng tiền tệ thế giới khiến mình có thể bị khủng hoảng theo, nhất là khi mình còn là thị trường nhỏ bé.
Thứ năm là rủi ro về vận hành trong quá trình làm, quy chế sai, mỗi bộ phận làm một kiểu dẫn đến sai toàn hệ thống.
Thứ sáu là rủi ro về mặt con người là lớn nhất. Trong quá trình làm nếu không giám sát chặt chẽ rất dễ nảy sinh móc ngoặc, làm hồ sơ giả cho vay…
Phải dùng những công cụ về văn bản định chế kèm đào tạo con người, dùng công nghệ để giảm bớt rủi ro con người…Phải cân đối về nguồn lực, chứ cứ thấy người ta làm mình làm theo mà không đủ nguồn lực thì nửa chừng cũng gãy gánh.
Như vụ xảy ra ở Eximbank, nhân viên ôm mấy trăm tỷ rồi biến mất…Thật ra bất cứ tập đoàn lớn nào dù sản xuất hay dịch vụ, ngân hàng đều đối diện với 6 rủi ro đó. Bàn về những cú trượt chân của các ông chủ ngân hàng trong thời gian gần đây, đã ảnh hưởng không nhỏ đến uy tín của ngành ngân hàng, ông Thắng tỏ ra rất ưu tư.
Ông chủ doanh nghiệp và ông chủ ngân hàng trước hết phải có một tố chất chung, chịu trách nhiệm về mọi hoạt động của mình theo pháp luật nhà nước. Chịu trách nhiệm nhìn bên ngoài có vẻ giống nhau, nhưng về mặt sở hữu, ông chủ ngân hàng rất khác so với một ông chủ doanh nghiệp.
Ông chủ doanh nghiệp nếu mất tiền thì của chính mình thôi, còn ông chủ ngân hàng thì khác ở chỗ là tài sản của mình thì rất nhỏ, nhưng huy động số tiền rất lớn ngoài xã hội, nên khi mất tiền liên đới rất nhiều đến tài sản của người khác.
Tôi có thể làm lãnh đạo đến 20 tập đoàn cũng cảm thấy nhẹ hơn đứng đầu 1 ngân hàng, vì mình đang ôm tiền của biết bao nhiêu người dân tin tưởng gửi vào mình, gấp đến hơn 20 lần tiền mình đang có, nghĩa là rủi ro gấp hơn 20 lần.
Ví dụ như vốn của BIDV khoảng 40 ngàn tỷ, nhưng tổng tài sản có của họ trên 1 triệu nghìn tỷ. Trong mối quan hệ giữa ông chủ ngân hàng với bộ máy nhân sự cấp cao, để phòng ngừa rủi ro đương nhiên phải tạo hệ thống thống nhất, có sự phân quyền rõ rệt. Trong ngân hàng, đại hội đồng cổ đông có quyền cao nhất vì mọi người góp vốn vào sẽ có quyền để biểu quyết các vấn đề lớn nhất, sau đó giao lại cho HĐQT điều hành.
Bên cạnh đó, ban kiểm soát thuộc đại hội đồng cổ đông, không phụ thuộc vào ông chủ tịch HĐQT, có gì sai có thể thổi còi ngay. Dưới HĐQT có hàng loạt ban được thành lập để hỗ trợ như uỷ ban nhân sự, chi phí, kinh doanh, chiến lược, phòng chống rủi ro, xử lý nợ… cùng các hội đồng. Dưới hội đồng mới là các Tổng giám đốc…tầng tầng lớp lớp như thể để kiểm soát chéo nhau, bộ máy rất nặng nề.
Tuy nhiên, vẫn có sai phạm xảy ra. Tất cả là do con người thôi. Thông thường ông chủ ngân hàng không có quyền can thiệp bất cứ điều gì, bởi đã giao cho HĐQT. Những ông chủ là cổ đông lớn nhất còn không được vay, không được giao dịch nữa. Phần lớn những người trong HĐQT là các ông chủ rồi, ít ngân hàng nào mời HĐQT là người không góp vốn, để họ có trách nhiệm trên chính đồng vốn của mình.
Nếu tôi không có đồng vốn nào trong LienVietPostBank chắc chắn tôi không thể làm chủ tịch HĐQT tốt được, vì nếu mất tiền thì tôi là người mất đầu tiên, mất nhiều nhất, nên phải có trách nhiệm với đồng tiền của mình.
Ngay như tôi đi bán cổ phiếu của mình rất khó, vì sẽ ảnh hưởng đến uy tín của ngân hàng, gây xáo trộn trên thị trường chứng khoán. Mua vào thì dễ hơn.
Ông Nguyễn Đình Thắng và mẹ Lê Thị Phan tại nhà riêng – Ảnh: Lê Khôi.
Kết thúc câu chuyện nhiều trăn trở nhưng cũng tràn đầy tiếng cười vì những câu pha trò hóm hỉnh của ông. Ông Thắng vui vẻ đọc thơ của mẹ mình chúc tết độc giả BizLIVE:
Mậu Tuất năm cũ đã qua
Kỷ Hợi năm mới chan hoà niềm vui.
Mong cho nước Việt rạng ngời
Nhà nhà hạnh phúc, người người ấm no.
Kim Yến